шымакшым шындаш

Шымакшым шерлаш украшать шымакш бусами;

шымакшым чикташ надевать шымакш;

шымакшым шындаш надевать шымакш;

керыштме шымакш вышитый (счётной гладью) шымакш.

Мемнан ӱдырамаш-влак ик велыште вуешышт шарпан-нашмакым, вес велыште шымакшым, кумшо велыште сорокам чиен коштыт. «У илыш» Наши женщины одной местности на голове носят шарпан-нашмак, другой местности – шымакш, третьей местности – сороку.

Авиян вуйжым пӱтырышт, Авиялан шымакшым упшалтышт. «У вий» Авии расплели косу и сделали завиток, Авии надели шымакш.

Шымакш калпак шымакш (букв. колпак шымакша);

шымакш вуй верхушка (конец) шымакша.

Ачам адак шымакш йолвам пӱтырыкта, шыркамам ыштыктылеш ыле. В. Сапаев. Опять же мой отец заставлял вить бахрому для шымакша, делать брошки.

Ониса шымакш мучашым тупышкыжо лупшале. В. Любимов. Ониса конец шымакша откинула на спину.

Идиоматические выражения:

Упшым упшалаш надеть шапку;

картузым упшалаш надеть картуз;

шӧрынрак упшалаш надеть чуть набекрень.

(Исаев) шкеже моткоч тургыжлана: шляпажым теве кидышкыже налеш, теве уэш упшалеш. А. Бик. Сам Исаев очень волнуется: свою шляпу то в руки берёт, то снова надевает.

Шымакшым марлан кайымеке упшалаш тӱҥалыт ыле. МЭЭ. Шымакш начинали надевать после замужества.

Чыла пушеҥге ош шовырым чиен шогалын, кажне пундыш ший калпакым упшалын. К. Васин. Все деревья оделись в белый шабур, каждый пень надел серебряный колпак.

Ший вӱргенчыкым упшалын, Шоҥго курык-влак шогат. М. Казаков. Надев серебряную фату, стоят старые горы.

Составные глаголы: